Zomaar een eetcafé aan het einde van de Koppoellaan, zo lijkt het. Maar niets is minder waar. De Vergulde Vos is een monumentaal pand met een rijke geschiedenis. En dat proef je in alles. Ruim 400 jaar geleden, anno 1615, werd de ‘Roode Vos’, zoals toen nog de naam luidde, gebouwd. Het werd gebruikt als herberg en later als rechthuis. Er was een waag, er werd recht gesproken en gevangenen werden vastgehouden in de cel. Gelukkig wordt er inmiddels meer dan water en brood geserveerd.

Van herberg naar rechthuis tot gezellig eetcaf waar mensen graag samenkomen: De Vergulde Vos, een van de oudste gebouwen van Rijpwetering, heeft een rijke geschiedenis.

De Vergulde Vos heeft niet altijd zo geheten. Eerste eigenaar Jan Willemsz noemt zijn herberg oorspronkelijk De Rode Vos, ongetwijfeld ontleend aan de brouwerij waar hij het geld van leende om zijn zaak te kunnen openen. De herberg blijkt geen vetpot en wisselt een paar keer van uitbater. In 1633 wordt Lenaert Jacobz. Van der Cade eigenaar van De Vos en lijkt het meer voor de wind te gaan. Hij breidt het erf uit met een koestal, een boomgaard en een ‘waeghuys’. Bij goede zaken hoort een mooie etalage, dus Vercade voorziet het uithangbord van een gouden vos. Voorzichtig wordt steeds vaker gesproken van het vergulde vosje, en vanaf 1680 heet het etablissement ook echt De Vergulde Vos.

De herberg deed ook dienst als ‘Regthuys’. Dat is nog steeds te zien aan de indeling. Het voorste gedeelte was de gelagkamer of herberg. Het middelste gedeelte was de ‘regtkamer’ en aan de noordwestkant was de Waag. Aan de oostkant lag ook een cel, die van de inwoners de alleszeggende naam ‘het helletje’ kreeg. De schout en de baljuw van de Hoge Heerlijkheid van Alkemade deden regelmatig uitspraak in conflicten en ongerechtigheden in het regthuys. Dat zorgde bij sommigen voor een zekere angst om naar De Vergulde Vos te gaan. Toen mr. Reinier Bongaerts als nieuwe schout benoemd werd, liet hij in 1704 een nieuw rechthuis bouwen in Oude Wetering, omdat de gunstige ligging voor de scheepvaart vanuit Amsterdam hem als Amsterdammer goed uitkwam. Dat betekende het einde van de rechtspraak in De Vos. Ook van de angst om naar De Vergulde Vos te gaan is tot op vandaag de dag geen spoor meer te bekennen.

Al in 1770 was De Vergulde Vos letterlijk het toneel van mooie voorstellingen. Pastoor Westerloo bevorderde toneeluitvoeringen,als afleiding voor de jongelui in de lange winteravonden. De opbrengsten waren voor de armen. Ook zangverenigingen wisten De Vergulde Vos te vinden voor hun repetities en uitvoeringen, waaronder zang- en toneelvereniging Door Oefening Beter. Verder was het een populaire plek voor vergaderingen. De locatie werd zelfs bijzondere krachten toegedicht: ‘De slimheid van de Vos doet iedere vergadering slagen.’ Tot 1840 had De Vergulde Vos een rieten dak. Omstreeks 1840 ging die echter in vlammen op. De muren bleven gespaard, maar het dak werd met pannen bedekt. Een foto uit 1920 laat zien hoe de plaatselijke geitenfokvereniging er regelmatig keuringen hield. Ook werden er wekelijks konijnen, kippen en eieren geveild en speelden mensen kolf en kaatsen op de baan naast het pand. De activiteiten veranderden in de loop der jaren, maar één ding is gelukkig hetzelfde gebleven:
mensen weten De Vergulde Vos te vinden om lief en leed te delen.